Det var ein gong ein liten gut på seks år som hadde ein pappa som var høg og sterk og hadde runde, brune musklar og blåsvart hår og bart. Denne pappaen var den sterkaste pappaen av alle pappaane i bygda, og han gjekk i skogen og hogg sin eigen ved. Ein dag kom han heim til guten sin og sa: – Hei, Ole Johannes, gjett kva eg har funne oppe i skogen? Eit hult tre. Det er så stort at du kan sitte inne i det og grille pølser.

Dotter mi Gjertrud kikar ut frå Det Hule Treet ein vårdag i 2005.

– Hurra!!! skreik guten, dette var slikt han hadde lese om i Donald. Eg trur det er difor det alltid har heitt Det Hule Treet (på bokmål), og ikkje Det Innhole Treet (på nynorsk). Det er ganske enkelt fordi hule tre er noko du les om i Donald. Hadde vi lese om det i Bibelen, i til dømes umsetjingi frå 1917, eller i Norsk Barneblad, så ville det nok heitt Det Innhole Treet. Men i Bibelen fins det skuffande lite om tre ein kan bu i. Det er nok grunn til å tru at det fanst ei botanisk sekt (Ordo Templis Botaniis) ein gong på 1100-talet som fjerna alle kapittel som handla om slikt. I Norsk Barneblad kunne ein rett nok vente å finne ei artig, lita historie på nynorsk om nokre gutar som budde i eit tre, men nei. Når eg tenker meg om var det historier om gards-ungar som gjorde sirkuskunstar i tomme siloar, og kledde ut geitekillingar i menneskeklede, men aldri noko om nokon som hadde eit Hult Tre. Det var det berre Ole, Dole og Doffen som hadde. Og eg.

For det var verkeleg eit Hult Tre. Det var ein alm som far min meinte måtte vere 6-700 år gamal, og som kanskje var eit stort tre allereie den gong Columbus oppdaga Amerika. Frå rota og fire meter oppover stammen gjekk eit hol som kanskje var ein meter i diameter, faktisk så rommeleg at ein vaksen uten vanskar kunne komme seg opp. Veggane på innsida var ei smuldrete blanding av rote treverk og ein jordaktig substans, og det kraup fleire dyr der enn du likte å tenkje på, men ingen pris var for høg for å kunne gå opp inne i stammen på eit tre. Fire meter oppe kom du ut der treet delte seg i ei enorm krone. Der kunne ein i teorien gå ein spasertur ut på greinene, men i og med at treet sto i ein styggbratt bakke befant du deg då veldig snart ti meter over bakken, så der fekk ingen nokon gong lov til å gå.

Dette treet hadde sett tjue generasjonar Sande-buarar bli fødde, leve og døy, alt då dei første bilane vart konstruerte, var dette eit gamalt tre der ungar leika i holet. Dette var Livets Tre, større og mektigare og eldre enn alle levande organismar eg visste om. Når eg vart stor, skulle eg bu her.

Eg hugsar lukta av nyfelte bjørker i februarsola, eg hugsar smaken av safta vi hadde på liters glas-Soloflasker, eg hugsar den gode, litt søte lukta av den svette T-skjorta til pappaen min, eg hugsar lukta av røyken frå bålet han fyrte opp rett utafor rota, så eg kunne sitje injni treet og strekke ut spiddet mitt, eg hugsar den beint fram himmelske smaken av ekte Gilde grillpølse, svartbrent over bålet. Gilde grillpølse var noko vi elles berre fekk til jonsok, og knapt nok det. Ungane mine ler når eg fortel det, men eg har opplevd å sitje ved eit jonsokbål med eit stykke middagspølse på spiddet.

Sidan gjekk eg mange gonger dit åleine, gjerne med eit kjøkenhandkle knytt i ein bylt som eg hengte på ein stokk og bar over skuldra. Dette hadde eg sett i Donald at landstrykarar gjorde. I handkledet kunne eg ha eit par kjeks, kanskje ein brødskalk, ei flaske med vatn (saft, om eg såg mitt snitt til å stele litt), og kanskje litt Toro Mørk buljongpulver i ei fyrstikkøskje. Det var landstrykaren sin snus. Så gjekk eg opp til det Hule Treet, åt nista mi, la inn ein pris, og sat der eit bel og tenkte over livet og såg tankefullt ut i lufta. Det var litt kjedeleg, men det føltes veldig riktig å gjere det.

Eg fyrte aldri bål. Det vil seie, eg gjorde det ein gong, ein gong heile lia var dekt av tørre lauv som blas hit og dit, og alle bakkar var dekka av gras var brunt og tørt som høy. Det utvikla seg veldig fort til ein litt ubehageleg situasjon. Det eg fekk inntrykk av var omtrent halve lia sto i full fyr før eg visste ordet av det, bilar byrja å køyre rundt nede i bygda i stor fart, og ut velta det ein horde av vaksne som sprang rundt i bar overkropp og banka seg framover eldfrontane med isolasjonsmatter dynka i vatn. Og oppe i skogen sat eg og tenkte at eg hadde øydelagt for meir pengar enn eg kunne tene heile livet, og at eg aldri meir kunne gå heim.  Etter det, aldri bål.

I det treet tok mor mi konfirmasjonsbilete av bror min, dit tok eg med meg ho som skulle bli kona mi, den første gong ho var med meg heim. Eg braut eit vakkert stykke ut or innsida av stammen ein gong, og det har eg hatt på bokhylla alle stader eg har budd sidan eg flytta heimanfrå. Så mange glitrande minne har eg frå det treet, at dit har eg teke med ungane kvar einaste vår, og teke bilde av dei, og laga mat og kost oss. Primus og Rett i Koppen har komt på bana sidan eg var liten, men vi har no grilla ei og anna pølse og.

Det er ein hard tur, eg har vel aldri greidd han på under ein halvtime. I dag skein sola så lint og mjukt i bakkane, fuglane song, og eg pakka sekken min med eit eple og ein liter vatn, og så gjekk eg opp til Det Hule Treet. Årets første tur. Det vart ein fest. Aldri har eg gått bakkane så lett, spesielt den harde kneika midtvegs har eg alltid måtta ta ein pause, men i dag var det berre å peise på. Forbi utløa med den gamle løypestrengen, opp utslåttebakkane og opp i dei verkeleg styggbratte gjela der du må passe kvart steg, for kjem du på trill der, så trillar du langt. Inn gjelet, og der ser eg treet. Og det er eit trist syn. For det er øydelagt. Snømengdene i vinter vart for mykje for det. Det ser ut som om nokon har feid til det med ein tusen tonns hammar. Stammen er sprekt i tre delar, og delane ligg slengt bortetter bakken. Det Hule Treet er knust. Ramponert. Ruinert.

Eg set meg på ein stamme og kviler litt, før eg går stille bort til treet. Øydelegginga er total. Det spirer grøne skot ytterst på greinene, men med ein stamme som er knekt frå bakken, vil det aldri komme vatn opp til dei skota, og til høsten vil heile treet vere stein dødt. Eg set meg på ein stubbe og et eplet mitt og drikk vatnet mitt, men det er fordi eg må, ikkje for å kose meg. Eg sit og ser på det som ein gong var Det Hule Treet, som neste år vil vere ein vase av roten ved som ingen gidd gå ein lang, stri motbakke for å sjå på, og eg veit at ein stor del av barndomen min vart borte i dag.

Det var ein gong Det Hule Treet. Sjølv dei største trea i skogen må ein gong falle.

Snufs 🙁