Moralsk utpressing gagnar ikkje den viktige debatten etter 22. juli.
I helga, etter Per Sandbergs klavertrampande utsegn i Stortinget om at Ap har spelt offer etter 22. juli, var det som om delar av den unge venstresida hadde fått signalet dei har venta på.
SIGNALET: Etter Per Sandbergs klavertrampande utsegn i Stortinget om at Ap har spelt offer etter 22. juli, var det som om delar av den unge venstresida hadde fått signalet dei har venta på, skriv Hilde Sandvik. Biletet er frå spørjetimen.
Brått kunne dei fyre laus mot alle dei ein meinte kan vere med på å bere ansvaret for Anders Behring Breiviks grufulle hat.
Alle den unge venstresida var sakleg usamde med i tida fram til 22. juli skal no avkrevjast ei orsaking og innrømming av at det er dei – venstresida – som har hatt rett heile tida. I går, etter at det vart kjent at Anders Behring Breivik er strafferettsleg utilrekneleg, heldt dei fast på det same: Det er samfunnet som har skapt monsteret.
Dersom tonen frå utspela dei siste dagane blir representativ, vil den skade den politiske debatten.
Tendensen har vore der lenge. Då Aftenposten tidlegare i haust intervjua ei rekkje Ap-folk, var det ei sak som pressa seg fram: Kravet om sjølvransaking, om at folk skal gå i seg sjølv og innrømme feil haldningar. Kven er detsom har feila?
Mellom favorittmotstandarane er the usual suspects: Frp-arar som har uttalt seg langt over grensa til det uanstendige i innvandringsdebatten, som Christian Tybring-Gjedde. Her er Ole Jørgen Anfindsen i Honest Thinking og Hege Storhaug i Human Right Service.
Men også generalsekretær i Norsk Presseforbund, Per Edgar Kokkvold, er inkludert fordi han – på sin plass – har åtvara mot arabisk fascisme og islamisme.
Til sist er det avisredaktørane, oss avisredaktørar, får eg vel seie, som skal til pers, fordi vi har gitt rom til desse stemmene, fordi vi har trudd på debattar med stor takhøgd. Vi som framleis trur det er viktig å sleppe til eit mangfald av stemmer fordi ordet er det beste vi har. Å få haldningar mange deler fram i allmenta, er også det einaste ein kan gjere om dei skal kunne konfronterast og bli motsagt av meiningsmotstandarar.
Under tittelen”Søppelmennesker” konkluderer tidlegare Klassekampen-journalist, Eivind Trædal, i Dagbladet med at ”et stort arbeid er blitt lagt ned, ikke minst av våre avisredaktører, for å heve opp menneskeforakt forkledd som ordentlege standpunkter, og som bare føles som et overgrep for de ekstra sensitive. Ja, og så for menneskene de snakker om, da.”
Det er nær umogleg å argumentere mot ei slik utsegn utan at ein hamnar på nivå med Per Sandberg i Stortingssalen. For i forlenginga av orda som «føles som et overgrep for de ekstra sensitive», ligg dei umenneskelege overgrepa som har fylt heile landet med avsky og roser i fire månader, og som enno er ei lammande sorg for tallause familiar landet over.
Det er debattklimaet (vi har opna opp for) som skapte monsteret, er meldinga. Monsteret er næra av trykksverta i avisspaltene. Den som ikkje innrømmer det i anstendighetens namn er, nettopp, uanstendig.
Det er påfallande at to markante kommentatorar som ikkje har markert seg særleg i innvandringsdebatten – Elisabeth Skarsbø Moen i VG og Marie Simonsen i Dagbladet – raskt var på pletten for å ta medansvar:
«Vi tok feil. Det var ikke de hatefulle ytringene som manglet plass. Det var de som talte imot», skriv Marie Simonsen.
Kven er dette vi’et som tok feil? På Twitter utdjupa Simonsen med «vi» som velvillig trodde det var viktig å slippe hatefulle ytringer til, utan særlig motstand».
Er det nokon som i heile tatt trur det?
Bak skimtarein ei førestelling om at den norske debattkulturen har utvikla seg til ein pøl av hat.
Nokre nettforum har også blitt det. Lenge før 22. juli blei det tydeleg at ei av debattredaktørars viktigaste oppgåve var å få kontroll med ugraset. Etter 22. juli har utviklinga mot meir kontroll skote fart. Heldigvis.
Det er likevel ikkje den tøylelause nettdebatten folk som Eivind Trædal er ute etter, men den redigerte papirdebatten, ei av demokratiets aller viktigaste plattformer. I ei tid med fallande medlemsmasse i politiske parti og låg valdeltaking, har papirdebatten tatt på seg ei stadig tydelegare rolle. Debattsidene er talarstolar der ikkje berre ekspertane og kommentatorane får sleppe til, men eit langt større mangfald får ytre seg om samfunnsutviklinga. Også om haldningar som går på tvers av rådande politiske straumar, frå folk med meiningar mange vil finne avskyelege.
Etter 22. juli såg eg ei oppbløming av innlegg til BT frå folk som no var redde at deira stemmer fullstendig skulle bli pressa ut or debatten. Nokre av dei valde vi å trykkje, andre ikkje. Vi vakta oss før 22. juli for å trykkje direkte feilaktige opplysningar og konspirasjonsteoriar, slike ein ser florerer på mange nettstader. Det har vi også gjort sidan.
Fleire av dei som skriv inn til Bergens Tidende, og som vi har gitt spalteplass, opplever eit land dei ikkje kjenner att.
Mange har frykt for ei framtid dei er redde skal spinne ut or kontroll. Nokre ser verdigrunnlaget dei trudde på forvitre og er fortvila for det.
Desse er mellom innvandringsskeptikarane delar av venstresida helst ikkje vil ha inn i det offentlege ordskiftet.
Dersom det ereit meir harmonisk samfunn den unge venstresida er ute etter, kan dei vere sikre på at moralsk nedrakking har den motsette effekten.
Dertil har dei slept laus eit farleg spøkjelse med si avkrevjing av skriftemål: Dersom det nokosinne skulle oppstå ein terrorist med muslimsk bakgrunn her i landet, så vil monsterskapingsargumentasjonen kunne slå attende med full styrke: Kven skal då ansvarleggjerast?