Noko er rote i staten Bergen
FORFALL: Fredag måtte eit eldgammalt tre i bakken i parken ved Johanneskirken for å gi plass til brakkeskule. FOTO: EIVIND SENNESET
Var det berre eit tre? Noko å hisse seg opp over?
Berre ein rådhusfasade som smuldrar, berre ein skule, ein skule til, endå ein skule, berre ei regnhytte, berre ein park der det før vaks blomar, no er jordsmonnet stukke med sprøyter. Berre alt som fell saman, som blir fylt med søppel, knekk innvendig, eser ut med muggsopp, rotnar. Noko å hisse seg opp over?
Berre ein hestekastanje i ein park, planta ein gong – for 150 år sidan? 200 år sidan? Kanskje vart treet sett i jorda då området ved lysthuset Fastings Minde vart brukt til asyl?
Årringane vil fortelje.
«Det er pinleg», seier ein student på veg forbi høge gjerde ved Johanneskirken laurdag formiddag. Ei åtte år gammal jente dreg meg i armen: «Måtte dei gjere dette fordi om det skal vere skule her? Kva er det kommunen driv med?»
Ikkje veit eg. Berre at det brått hasta slik. Ikkje fordi dei mellombels brakkene som skal huse Møhlenpris skole var på veg – eller fordi at ein ikkje kunne finne andre løysingar for bygga. Kommunen hadde lova velforeiningane på Sydnes, Nøstet og Nygårdshøyden at trea ikkje skulle rørast, men hadde målt for dårleg. Arkitektar har hevda at det ville vore enkelt å byggje slik at ein slapp, men til inga nytte. Trepleiarane i byen nekta å gjere arbeidet. Kommunen måtte finne folk frå New Zealand til å sage ned kjempa.
For fredag, ikkje ein dag seinare, måtte treet ned, med skuleborna og foreldra deira som gissel. Og det månadsvis før første brakke kan setjast opp. Det syner seg også at kommunen heller ikkje har sjekka grunnforholda før dei byrja å grave. Etter lovnad skulle skulen, «paviljongen», ha stått klar til skulestart.
«Interessen til 175 skolebarn som skal ha et godt sted å være er viktigere enn et tre», uttalte byråd Liv Røssland (Frp).
Interessant. I alle år har muggsoppen vore viktigare enn barna. Ei vittig tunge har konkludert med at det tyder at muggsopp må vere viktigare enn tre. Tidlegare skulebyråd Filip Rygg (KrF), no byråd for byutvikling, klima og miljø, si fornemming for skaparverket, strekk seg moglegvis til muggsopp. Til hestekastanjen går den ikkje.
Det var ikkje berre eit tre som fall til jorda. Det var tillit
Kvar dag dei siste ni åra har eg vakna, sett ut på fasaden på Møhlenpris skole og tenkt at det hastar. Skulen har fått furer, dei har grove seg inn og ned i murpussen, veggene har sopp, i kjellaren har lukta av urin blitt tydelegare, barna har kome heim med vondt i hovudet, i magen, har halde seg i timevis. Her har begge barna mine byrja i første klasse, i eit skulevesen med mål om å gjere borna til gangs menneske.
Kva har dei lært?
Kvar dag lærer dei at det ikkje er så nøye. Det er ikkje så nøye å ta vare på ting, på omgjevnadene og historia. Og dei lærer at ein ikkje kan stole på politikarar.
«Dei har sagt det så mange gonger no», sukkar åtteåringen, stolt av skulen sin – oppgitt over politikarane. «Eg trur ikkje på dei».
Som forelder kan ein prøve så godt ein kan å forklare samanhengar, mellom skattetilgang, aukande helse- og samferdselsutgifter, kommunalt armod og vanskelege prioriteringar.
Det hjelper ikkje.
Kvar veke går eg og elleveåringen ut døra i Thormøhlensgate. Vi ser mot skulen, går langs fotballbanen, inn i parken, ned under vegen. Vi går ved Store Lungegårdsvann, kryssar Fløenbakken, opp Årstadgeilen, opp til Svartediket.
Her er det han snakkar om: Kommunalt forfall.
Skulen: «Trur du dei kjem til å pusse opp, mamma?
Nygårdsparken: «Sjå så fin park dette kunne ha vore, kvifor riv dei det gamle smijarnsgjerdet? Kvifor får narkomane vere oppe på toppen slik at vi ikkje kan vere der? Dei er jo sjuke og burde fått hjelp i staden.»
Per Kirkeby sin skulptur: «Veit du at mange kallar kunsten eit urinal, mamma? Det stinkar der inne».
Regnhytten: «Dette kunne ha vore ein fin plass å setje seg ned og tenkje. Der inne er det berre søppel no. Kvifor lar dei det berre bli så stygt?»
Og det han aldri blir ferdig med: Den nye symjehallen: «Kvifor byggjer dei så stort og nytt når dei ikkje greier å ta vare på det dei har».
Dei er kommunen, politikarane, rådhuset.
«Peik på huset der dei jobbar», seier han.
Kva kan ein svare?
På Permanenten, eit av dei finaste bygga i byen, kommunalt eigd, med store skattar inne, dryp vatnet. På Lysverket, kan ein med sjølvsyn sjå at vindauga er i ferd med å losne frå karmen.
På rådhuset smuldrar fasaden, og ein av grunnane tykkjest å vere at ein ikkje tok seg råd til å setje opp stillas for å impregnere veggene slik det var tilrådd.
I etasjane oppover kan politikarar og administrasjonen sjå ned på eit av dei mest forsømte kvartala i byen, med den kommunalt eigde gamle brannstasjonen og barokkpaleet Hagerupgården, freda sidan 1927, eit bygg samanlikna med det danske slottet Sorgenfri.
Berre eit tre? Berre ein kommune som let byen vår rotne på rot og blindt høgg ned kulturen, som eit hageanlegg er, for å løyse eit umiddelbart forvaltingsproblem. Og som ikkje kan gi oss nokre garantiar for at vi får det grøne rommet att. For kor er politikarar som går til val på langsiktig tenking og vedlikehald?
Etter ei markering ved treet laurdag ettermiddag, såg eg barn gå stille rundt rota. Dei fann små avkapp, løfta trebitane opp og bar dei vørdsamt bort i armane som levande vesen. Barn forstår det Filip Rygg, Liv Røssland og byrådet ikkje skjønar: Det var ikkje berre eit tre som fall til jorda. Det var tillit. Ansvaret for det er det politikarane i byrådet som må svare for.