Staten si diskriminering av alt utanfor det sentrale Austlandet aukar. Det siste overgrepet er at vi årleg skal betale 10 milliardar kroner til eit håplaust luksusprosjekt dei vil ha seg. Skal vi finne oss i galskapen og uretten?
Regjeringa si diskriminering av alt utanfor det sentrale Austlandet aukar. Det siste overgrepet er at vi årleg skal betale 10 milliardar kroner til eit håplaust luksusprosjekt dei vil ha seg. Galskapen ser ikkje ut til å skulle ta slutt i tilfelle regjeringsskifte, skriv Solheim.
Den siste tida har staten sin aukande maktarroganse vore omtalt i BT av fleire, både redaksjonelt og i lesarinnlegg. Mange har tatt opp den geografiske skeivfordelinga på kultursektoren. Eit ektepar som mista dotter si i møteulukke på glatt E39 har gjennom sterke innlegg i BT prøvd å få vestlandspolitikarane på Stortinget i tale for betre vegar. Dei som taust har funne seg i skeivfordelinga av Vestlandet gjennom alle år. Men dei teier framleis. I eit valår skulle ein tru at stortingkandidatane ville vere meir lydhøyre.
Årleg døyr 15 personar på E39. Mange av desse liva kunne vore spart med ein tidsmessig veg. For ikkje å snakke om nytten for både folk flest og næringslivet. Samstundes er det tenkt brukt over hundre milliardar kroner på eit lyntogprosjekt rundt Oslo (InterCity). Prosjektet er så ulønsamt at staten krev at resten av landet skal støtte dei reisande med 10 milliardar kroner for året.
For kvar dagpendlar med 200 arbeidsdagar betyr det minst 200 000 kroner i årleg reisestøtte. Galskapen ser ikkje ut til å skulle ta slutt i tilfelle regjeringsskifte. Erna Solberg har, saman med resten av stortingsrepresentantane, sagt at ho støttar prosjektet. Det er underleg at også ei eventuell høgre-regjering vil støtte eit tiltak med så liten betalingsvilje i marknaden at det må til enorme statssubsidiar. Eg trudde det var i gamle Sovjetsamveldet dei dreiv med slik politikk.
Straum til 5 øre pr kilowattime?
For å få InterCity-prosjektet til å sjå økonomisk ”fornuftig” ut, har NSB og deira mektige lobbykameratar greidd å få stortingspolitikarane til å meine at staten, dvs alle andre enn brukarane, bør betale den absolutt største kostnaden, dvs investeringa i den enormt dyre skinnegangen og tilhøyrande utstyr, som no nærmar seg 1 milliard kroner pr km. Passasjerane skal berre betale driftskostnadane.
Eg vil illustrere galskapen i dette betalingsprinsippet ved å samanlikne med ein bransje som eg kjenner godt, kraftbransjen. Det er stor økonomisk likskap mellom kraftanlegg og lyntog i den forstand at investeringskostnadane er svært høge og driftskostnadane små. Dersom vi skulle brukt same prinsipp for investering og prising innan kraftbransjen som no vert tilrådd for lyntogutbygginga, ville straumforbrukarane få straumen for ein pris som tilsvarar driftsutgiftene.
Det vil seie om lag 5 øre per kilowattime. Resten skulle staten betale. Galskap sjølvsagt. Dei som forsvarar dette prinsippet ved InterCity vil protestere vilt mot eit slikt opplegg. Spesielt Jens Stoltenberg, Erna Solberg, Victor Norman og alle økonomiekspertane i landet.
InterCity ei katastrofe
Regjeringa går inn for ein1000 kmlang ferjefri firefelts motorveg på strekninga Kristiansand – Bergen – Trondheim for ein prislapp på 150 milliardar kroner. E39 bind saman tre landsdelar med samanlagt to millionar menneske som i dag har det dårlegaste hovudvegnettet i Vest-Europa. Sløyfer ein bruene og beheld ferjene med 15 min. frekvens vil prosjektet koste omkring halvparten.
Prosjektet vert framstilt som ein gåvepakke til vestlendingane. Men ”gåva” består i at vestlendingane skal få lov til å betale moroa sjølve, etter at dei i årevis har betalt titals milliardar kroner meir inn til statskassa i form av bilavgifter og bompengar enn kva vi har fått ut til investering og vedlikehald av vegane våre.
Samfunnsøkonomien ved eit prosjekt er bestemt av kostnadane på den eine sida og nytten for brukarane og samfunnet på den andre sida. Samfunnsnytten for eit prosjekt er nær knytt til betalingsviljen hos brukarane. Ny E39 har svært stor lønsemd samfunnsøkonomisk sett, og vil ha stor betalingsvilje hos brukarane i forhold til kostnadane, spesielt utan bruer over alle fjordane.
InterCity-prosjektet på Austlandet er kostnadsrekna til 130 milliardar kroner, altså om lag det same som ferjefri E39 og fleire gonger dyrare enn E39 utan bruer. Men samfunnøkonomien og betalingsviljen vert mykje dårlegare, ja heilt elendig. Dels fordi transportarbeidet vert mange gonger mindre enn ved E-39 og dels fordi mykje billegare alternativ fins.
Dei årlege kostnadane til avskrivingar og drift for InterCity vert ca 15 milliardar kroner. Betalingsviljen frå passasjerane kan høgst bli 2 milliardar. Parallelt med InterCity vil det frå 2015 gå 4-felts motorvegar. Eit alternativt opplegg med store og raske bussar på desse vegane kan ta det vesle transportvolumet på InterCity til ein årleg kostnad til ca 1 milliard kroner og til ein brøkdel av energirekninga for jarnbana.
Mange av dei kallar det eit ”kinderegg”. Dette kinderegget liknar for meg sterkt på korrupsjon.
Med dette forholdet mellom kostnader, betalingsvilje hos brukarane og alternativkostnaden, er det for meg uforståeleg at ein kunnskapsrik mann som Victor Norman (BT 21. februar) kan få seg til å seie at Intercity er eit av dei mest lønsame samferdsleprosjekta i landet.
Liknar på korrupsjon
Med det påtenkte opplegget for InterCity går Oslo-makta inn for å gje Oslo-området og seg sjølve ein verkeleg gåvepakke. Staten, dvs alle andre enn brukarane, skal betale rekninga. Om dette vert gjennomført vil det bety at alle reisande får ei enorm, evig og skjult statsstøtte. Mange av dei vil tilhøyre det omfattande maktapparatet i Oslo: Politikarar, mediefolk og dei titusenvis av byråkratar i alle statsinstitusjonar og organisasjonar som fins der.
Mellom dei NHO, LO og dei etterkvart mange miljøorganisasjonane som held til i hovudstaden. Ikkje rart at alle desse jublar. Mange av dei kallar det eit ”kinderegg”. Dette kinderegget liknar for meg sterkt på korrupsjon. Eg tenkjer at staten langt heller bør bruke pengane til formål og grupper som treng dei mykje meir. Det er mange nok av dei.
Er vi mindre verdt?
Statsmakta behandlar oss utanfor Oslo-området som mindreverdige. Stortingsrepresentantane våre teier og samtykker. Eg trur mange veljarar ventar svar på kvifor dei godtar slik mindreverdsstempel på vestlendingane. Må vi gjere som den nederlandske guten som BT fortel om i dag (20.mars)? Etter å ha mista far og søster i ulukke på E39 har han skrive til kongen for å få hjelp til betre og tryggare vegar.