I går gjorde eg ingen ting, og var også så å seie smertefri. I dag skal eg feste fire fiskestenger til brua ved Hestad kapell, og setje meg i ein hagestol med ei god bok og vente på at fisken nappar. Lav-puls kos. Dagens liste: Dei fem beste, og dei fem verste ferie-opplevingane eg har hatt:

Den vesle grøne prikken er meg, på Galleriet på Gjegnen i september i fjor. (Foto: Leiv Sønderland)

Dei fem beste:

1: Gjegnen. For å komme til Gjegnen må du køyre til Hope i Hyen i Nordfjord. Der står det eit lite skilt som viser vegen til Gjegnabu. Første dagen går du 1200 høgdemeter meir eller mindre rett opp, og så kjem du til DNT-hytta Gjegnabu, som ligg som eit ørnereir ytterst på kanten av ei «hengekløft», 300 meter over eit vatn. Neste dag går du 5-600 høgdemeter gjennom eit område som du ikkje treng vere geolog for å skjøne at det er sagnsomsust blant geologar, over brefonner, gjennom kampesteinsurer, og over eit område som mest av alt minnar om hundre fotballbaner av knuste tallerkar, og så står du på Gjegnen, 1667 meter over havet. Herfrå ser du Sunnmørsalpane, Jostedalsbreen, Sognefjorden, og halve horisonten er hav. Du er så høgt oppe at du ser med eigne auge at jorda er rund, at det du ser, er ein del av ei stor kule. På Preikestolen er det 600 meter ned, her er det 1200. Det er her bildet er tatt. Ein fyldig reportasje frå ein tur eg gjekk dit finn du her.

2: Fisketur på Værlandet. Ein dag kom eg i prat med ein mann på Værlandet som hadde ei rorbu til utleige. Og då snakkar vi rorbu. Plankeveggar med glis mellom fjølene, og ei døropning utan dør. Fylt opp av antikvariske møblar, lamper, veggpynt og fiskeutstyr som vitna om eit langt liv som yrkesfiskar. Morgonbad? Stup ut døropninga frå kjøkkenbenken og rett i sjøen utanfor.  Krabber? Slepp ei teine ut døra og ned i fiskesloet frå dagen før. Underhaldning? Legg ungane på magen på brygga med ein fiskefangar, så går ti timar som eit blunk.  Neste dag kjeda fiskaren seg, så han tok oss med utom Atløy, ut på storhavet, med ei 21 fots snekke, og der, mellom uhyggelege båar og skjer drog vi torsk og lyr til båten var full. På veg heim, i den rosaraude solnedgangen, surfande på dønningane, tok vi fram krabbeskal fylt med klokjøt, sitronpepar og majones og skylte ned med iskaldt øl, og visste at dette er augneblenkar det berre finst ganske få av i eit liv.

3: Pilgrimsvandring i Frankrike. Start frå Le Puy-en-Velay. Du går til fots 10-30 km for dag, alt etter kva du sjølv ynskjer. Langs vegen ligg kloster, katedralar, pensjonat, herberger og hotell, alle klare til å ta imot ein sliten vandrar og la han vaske kleda sine og få seg ein treretters middag med fri flyt (og det i tildels strie straumar) av raudvin.   Etter kvart blir du kjend med dei andre som flyttar seg gjennom landskapet i ditt tempo, og kveldsmåltida utviklar seg til festmiddagar.  Det er som å være på Norway Cup med eit lag som vinn kampar kvar einaste dag. Du driv gjennom vakre, skiftande landskap, tretti (!) dagar går som ein røyk, og det å komme tilbake til sivilisasjonen er ei gigantisk omstilling. Mange av dei eg møtte på der nede levde berre for dette. Jobba overtid og sparte opp, så dei kunne ta to-tre månader fri om sommaren og gå på loffen.

4: Tyrkia (bak turiststripa). Det fins ikkje noko meir latterleg og dekadent enn ein turist som seier at han er så lei av turistar. Men det er noko i det. Turiststripa på tyrkiske rivieraen (mellom Antalya og Alanya) strekker seg frå stranda og bak til hovudgata i kvar by. Bak hovudgata og innover finn du eit heilt anna Tyrkia, med kvinner med slør, menn i gamle, svarte dressar, høns og geiter som ruslar ubekymra inn og ut av bustadhus, butikkar med prislappar(!), sjappper der dei sel potetkaker steikt over bål, fylt med kvit geitost som dei ystar ved det same bålet, og tyrkiske bad. Akterutseilt i Antalya (sjå under) kom eg inn i ein hamam der ingen sknakka eit ord anna enn tyrkisk. Den var frå år 1100, og bygd som ein kjempestor kakkelomn, med bål midt under huset, og røykrør som leda varmen rundt i steinbygningen. Her la eg meg kliss naken på ein steinbenk, og let meg såpemassere av ein kar som ikkje hadde ein einaste heteroseksuell fiber i kroppen. Vi var åleine i eit steinkammer i kjellaren, og han sang tyrkiske viser mens han masserte nabomuskelen til ringmuskelen min (men ikkje den). Der går grensa. Etterpå sat vi i skuggen under eit tre og drakk søt, sterk te og røykte sigarettar (eg var tom for snus) og hadde det super-duper-kanon-fint.

5: Turtagrø. Det er noko eige med å sitje på trappa på Turtagrø hotell, mør og sliten etter ein lang fjelltur, og drøse med andre fjellvandrarar om turar vi har gått og turar vi skal gå, og turar vi har høyrt andre har gått, og sjå opp mot Dyrhaugstind og tenke på at opp dit fins det folk som går. Nytt i år blir at eg kan tenke at dit skal eg sjølv gå, og det i morgon den dag(!!!!!!!!!!!!) Det trur eg skal bli ganske fint.

Dei fem verste:

1: Side, Tyrkia. Går du på eit turisti(n)fisert område i Side i Tyrkia, må du rekne med å bli praia, anropt, knegått og sjikanert av heilt sinnssjukt aggressive seljarar absolutt heile tida. Alle du vil (eller ikkje vil) kjøpe noko av, forlangar heilt astronomiske prisar og går ut frå at du gidd og stå i ein time og prute for ikkje å bli rundlurt. Boss flyt overalt, og bilistane køyrer så aggressivt at det er til å få heilt angst av, berre å sjå på det. Vi såg minst ei ulukke om dagen dei fjorten dagane vi var der. Guiden på rafte-båten vi leigde, stal passet mitt, så eg sto att på flyplassen klokka seks om morgonen mens familien reiste heim, utan hotell, tom for snus, og utan å vite om eg hadde pengar. Til frokost oppdaga eg at dei serverte ei suppe kokt på saue-hjernemasse. Eg heldt faktisk på å ete det.  Hadde eg gjort det, trur eg eg hadde kasta opp framleis.

2: London på lavbudsjett med fire ungar. Eit mareritt. Du skriv telefonnummeret ditt med feit, svart tusj på armane til ungane, og du og kona di tviheld ein i kvar hand absolutt heile dagen, for du veit at misser du taket i denne vrimmelen, så er dei tapt. Ganske enkelt. Etter ein super-slitsom dag på jakt etter tilbod som passar for born (det finst ingen) og kjefting frå engelskmenn som syns ungane dine bråkar (engelske ungar held kjeft og sit stille), kjem du heim til hotellet, som i praksis er eit hol i veggen, og tilbringer ettermiddagen på det einaste ute-området som er tilgjengelig i ein kilometers omkrins, og det er to meter fortau mellom trappa inn til hotellet og gata.

3: Meteorkrateret i Hallingdal. Vi hadde køyrt forbi skiltet mange gonger, og ein dag sa eg: -Nei, no vil eg sjå dette meteorkrateret. Vi køyrte eit langt stykke oppover ein vei som eg begynte å lure på om den ville føre oss til eit ukjent land, og så slutta den ved ei lita bu der det sto nokre innfødde og hang. Dei ville selje oss ein guida tur til krateret for 200 kroner per snute. – Takk, eg går sjølv, sa eg. Berre peik i retning av krateret, sa eg. Etter ti forsøk skjøna den innfødde at han ikkje kom til å få 1200 kroner ut av meg for å guide familien min, så då sa han: – Vi står i krateret no.  – Her? sa eg. Ja, du kan sjå på fjellformasjonane, det var i alle fall ein ekspert her ein gong som meinte at fjellformasjonane tyda på at her har det slått ned ein meteor for veldig lenge sidan.   Eg såg meg rundt, og landskapet var heilt likt alt anna landskap eg har sett. Skog, fjell, ein og anna bekk, O-R-D-I-N-Æ-R-T. – Så dette er det som er å sjå? sa eg. – Jepp, sa han. – Noko meir er det altså ikkje? spurte eg. – No, sir. sa han då. – Det var jammen elendige greier, sa kona mi då vi var komne i bilen. Og det var alle einige i.

4: Liseberg. Eg skulle ha skjønt det allereie i den endelause køen utanfor, der vi faktisk sto i kø for å få lov til å levere frå oss pengar, mens det opna fleire såkalte ekspressluker, der folk hadde betalt ekstra pengar på førehand, for å sleppe å stå i kø for å få levere frå seg pengane sine. Eg tippar uteområdet på Liseberg vil synest fullt med 2000 menneske på innsida. Eg trur at denne dagen slapp dei inn 10 000. Det var over ein times kø til nesten kvar einaste attraksjon, du vart skubba og dytta og ført rundt i folkehavet, klamra deg til ungane så dei ikkje skulle forsvinne, vart sølt is på, spydd på, grått på, trakka på, og klokka tre om ettermiddagen sa eg til kona mi at no bryt eg saman, og no tar du ungane med på restaurant, koste kva det koste vil, og så la eg meg på ein benk, midt i ein gangvei, la fotobagen under hovudet, og så sovna eg. Det var som å sove middag i eit gangfelt. Våkna, treiv ungane, som no var sjølvklebande, limte dei i baksetet, og drog heim, ein illusjon og 3000 kroner fattigare, og ei erfaring rikare.

5: Skiferie i Hemsedal. Som Liseberg, men i 19 kuldegrader.